Obesitas bij kinderen is de afgelopen decennia drastisch toegenomen. Toegankelijkheid van fastfoodrestaurants, restaurants en supermarkten heeft het voor opgroeiende kinderen gemakkelijker gemaakt om grote hoeveelheden te eten van wat ze maar willen. In Nederland heeft bijna 1 op de 6 kinderen tussen 4 en 18 jaar overgewicht (12%) of obesitas (4%).

Bovendien heeft de technologische vooruitgang van de landbouw en de voedingsindustrie in de 21e eeuw de productie van ongezonde voedingsproducten, zoals verzadigde suikers, fructose-glucosestroop en op natrium gebaseerde maaltijden, uitgebreid. Dit soort maaltijden in grote hoeveelheden kunnen zeer bedreigend zijn voor het menselijk lichaam wanneer ze als het grootste deel van het dieet dienen. 

Kwantiteit van voeding

Met een grotere toegankelijkheid van onnatuurlijk, ongezond voedsel, is zwaarlijvigheid bij kinderen wereldwijd drastisch toegenomen in de wereld van vandaag. Waar gemak zeer gewild is, nemen veel gezinnen hun toevlucht tot fastfood-drive-through-opties voor snelle en goedkope maaltijden. 

Onderzoeken van de Centers for Disease Control and Prevention stellen dat de twee belangrijkste factoren voor obesitas de kwaliteit en kwantiteit zijn van het voedsel dat kinderen dagelijks consumeren. Mismanagement van de kwaliteit en kwantiteit van de voeding van een kind leidt vaak tot negatieve gevolgen.

Beweging

Bij veel kinderen treffen we tegenwoordig een gebrek aan lichaamsbeweging aan, wat een andere betekenisvolle factor is bij zwaarlijvigheid bij kinderen. Ouders en scholen slagen er vandaag de dag niet in om dagelijkse lichaamsbeweging af te dwingen. 

Dit suggereert dat eigenlijk de ouders en opvoeders verantwoordelijk zijn en niet de kinderen zelf. Duidelijk is dat ‘regelmatige lichaamsbeweging nodig is’, niet alleen voor de groei van het kind, maar ook om te helpen een goed dieet en een sterk metabolisme te behouden om het lichaam tijdens het groeien op gewicht te houden. Zelfs met een caloriearm dieet kan het gewicht niet worden verwijderd. zonder enige vorm van lichaamsbeweging. In de meeste gevallen kunnen erfelijke eigenschappen en gezondheidsproblemen sommige kinderen ervan weerhouden deel te nemen aan dagelijkse lichaamsbeweging, maar dit wordt meestal toegeschreven aan verschillende persoonlijke excuses. 

Slaap

Onderzoek toont aan dat onregelmatig, te weinig of te veel slapen, zorgt voor een grotere kans op overgewicht en een verhoogd vetpercentage.

Een recente studie van de American Academy of Sleep Medicine bracht onlangs aan het licht dat elke volwassene in principe 7 tot 8 uur moet slapen. Kinderen hebben uiteraard meer slaap nodig. Bij kinderen van 1-3 jaar: 12 tot 13 uur per dag; 4-7 jaar: 10 tot 11 uur per dag; 8-11 jaar: 9 tot 10 uur per dag. Het aantal uren dat we in ons bed doorbrengen, heeft duidelijk een grotere invloed op ons gewicht en op ons vetpercentage dan eerder werd aangenomen. Te weinig of net te veel slaap zou gerelateerd zijn aan obesitas en zou zelfs een grotere invloed hebben dan een tekort aan beweging.

Dr. Mary Esther, die het onderzoek leidde, spreekt over een causaal of oorzakelijk verband tussen het aantal uren slaap en de mate van zwaarlijvigheid. Uit de studie komt onder andere naar voor dat wie minder dan 6 uur per nacht slaapt, een grotere kans heeft op zwaarlijvigheid dan wie de nodige uren per nacht slaapt.

De oorzaken van de gewichtstoename bij slaaptekort liggen enerzijds bij het minder gaan bewegen of sporten, omdat we meer vermoeid zijn overdag.

Anderzijds treedt er ook een verandering op in de hoeveelheid van de hormonen leptine en ghreline die ons lichaam aanmaakt. Leptine is een hormoon dat zorgt voor hongerdemping en verzadiging. Dit hormoon wordt minder aangemaakt bij slaaptekort. Ghreline wordt gemaakt door de vetcellen en geeft een signaal af om meer te eten. Dit hormoon wordt juist meer aangemaakt bij slaaptekort. Naast minder bewegen, gaan mensen met slaapgebrek dus ook meer eten, wat zorgt voor gewichtstoename en een hoger vetpercentage.

Via sociale media platformen verschuilen zij zich achter een onrealistische versie van zichzelf

Erfelijke belasting

Om mentaal gezond te blijven en verbonden te blijven met de wereld, gebruiken kinderen sinds de 21e eeuw hun sociale mediaplatform. Vaak een manier om hen af ​​te leiden. De gevaren waarmee ze mee worden geconfronteerd verschuilen ze zich online achter een onrealistische versie van zichzelf.

Naast de voor de hand liggende externe effecten van obesitas, heeft het een groot effect op de interne lichaamsfuncties van opgroeiende kinderen. Zelfs vanaf jonge leeftijd kunnen kinderen ziektes en gezondheidsproblemen ervaren, zoals “Type 1 en 2-diabetes, hoog cholesterol, kanker, hartziekte, beroertes, slaapapneu, artrose”, en nog veel meer naarmate de situatie verslechtert. 

Deze dynamiek kan ook leiden tot tal van mentale problemen, waaronder depressie. Problemen als deze kunnen overgaan in het volwassen leven en een cyclus van problemen voor hun kinderen veroorzaken, wat de prevalentie van erfelijke obesitasproblemen van vandaag verklaart.

Zestig minuten beweging per dag kan lijden van kinderen met obesitas verminderen.

Verantwoordelijkheid van ouders

Wie nog een duwtje in de rug nodig heeft om die zwaarlijvige kinderen proberen te helpen hun gezonde hoeveelheid dagelijkse lichaamsbeweging te krijgen, voldoende slaap te geven en een gezonder eetpatroon, denk dan dat het gaat om zestig minuten bewegen per dag, gemiddeld 10 uur slaap per nacht en fastfood en snacks dagelijks te vermijden. Dit is het begin om het lijden van kinderen met overgewicht of obesitas te verminderen! Neem dus als ouder de verantwoordelijkheid, geef het goede voorbeeld en zoek indien nodig hulp!

Overgewicht of obesitas is aanleiding om in gesprek te gaan met experts, die hulp kunnen bieden bij het zetten van de juiste stappen. En samen te kijken naar achterliggende oorzaken, de huidige situatie en de ondersteuning welke voor het kind en gezin nodig is.

Vaak staan onderliggende problemen een gezonde leefstijl in de weg. Denk bijvoorbeeld aan psychische en psychosociale factoren of problemen in het gezin als gevolg van schulden of werkloosheid. Voor een duurzame verandering is daarom meer nodig dan alleen ondersteuning gericht op voeding, beweging en slaap.

Een gezonde toekomst is alleen mogelijk als we ons structureel richten op zowel een omgeving waarin het makkelijk is om gezonde keuzes te maken, als op individuele hulp bij het wegnemen van obstakels die een gezonde leefstijl in de weg staan.

Bij de netwerkaanpak ‘Kind naar Gezonder Gewicht’ staan het kind en de samenwerking tussen het zorg- en sociaal domein centraal. Meer informatie vind je op de website: https://kindnaargezondergewicht.nl

Cijfers over overgewicht

Het percentage kinderen en jongeren van 4 tot 12 jaar en van 12 tot 16 jaar met ernstig overgewicht is opnieuw toegenomen. Onder de 4- tot 12-jarigen is er een stijging van 2 procent in 2019 naar 2,7 procent in 2020 en 3,6 procent in 2021. Onder jongeren van 12 tot 16 jaar is er een stijging van 1,9 procent in 2019 naar 2,3 procent in 2020 en 2,9 procent in 2021.

Onder 12- tot 16-jarigen is er echter na een stijging in eerdere jaren, in 2021 sprake van een daling van het aantal jongeren dat met overgewicht te kampen heeft. In 2020 ging het om 19,3 procent van de jongeren. In 2021 is dit gedaald naar 15,9 procent van de 12- tot 16-jarigen.

In 2021 had 15,5 procent van de 4- tot 12-jarigen en 15,9 procent van de 12- tot 16-jarigen overgewicht. Onder 4-12-jarigen is er opnieuw een stijging van het aantal kinderen dat met overgewicht kampt. In 2021 ging het om 13,2 procent. De lockdowns tijdens de coronapandemie hebben hierop wellicht een grote invloed gehad.

Wat ernstig overgewicht bij jongeren van 16 tot 20 jaar betreft, is er na een daling in 2019 – 2020 van 3 procent naar 2,5 procent in 2021 sprake van een stijging. In 2021 heeft 4,3 procent van deze jongeren met ernstig overgewicht te maken. Deze gegevens zijn afkomstig uit de Gezondheidsenquête (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2022).

Body Mass Index

De internationaal gehanteerde Body Mass Index (BMI) wordt zowel bij volwassenen als kinderen gebruikt om te bepalen of er sprake is van overgewicht. De BMI geeft de verhouding weer tussen lengte en gewicht van een persoon en wordt berekend door het gewicht van het lichaam in kilogrammen te delen door het kwadraat van de lengte in meters. Bijvoorbeeld: als iemand 1,73 meter lang is en 88 kilogram weegt, is de BMI 88 kg : (1,73 x 1,73) = 29 kg/m2. Voor volwassenen geldt dat er bij een BMI tussen de 25 en 30 sprake is van overgewicht. Over obesitas wordt gesproken bij een BMI hoger dan 30.

Voor kinderen gelden andere afkapwaarden voor overgewicht en obesitas. Kinderen zijn in de groei en daarom zijn lengte, gewicht en dus ook de BMI afhankelijk van de leeftijd. Er zijn voor de leeftijdscategorie 2 tot 19 jaar internationale afkapwaarden voor jongens en meisjes van de verschillende leeftijden vastgesteld. Zo ligt de grens voor overgewicht bij 5-jarigen op een BMI van 17,4 voor jongens en 17,2 voor meisjes. Voor 10-jarigen ligt die grens op een BMI van 19,8 voor jongens en 19,9 voor meisjes.

De BMI is op populatieniveau een goede voorspeller van verhoogd risico, maar zegt op individueel niveau onvoldoende over de werkelijke gezondheidstoestand. De BMI moet daarom altijd geïnterpreteerd worden door te kijken naar de lichaamssamenstelling, het vetpercentage en de vetverdeling.

Tot slot

Een gezonde leefstijl kan de kans op chronische ziekten verkleinen zoals hart- en vaatziekten, diabetes mellitus type 2 en kanker. Een gezonde leefstijl houdt in gezonde voeding, voldoende beweging, een gezond gewicht, niet roken, matig alcoholgebruik en voldoende ontspanning.

Als je overgewicht of obesitas hebt en dat voor gezondheidsrisico’s zorgt, is het mogelijk om vanaf dit jaar een nieuwe behandeling vergoed te krijgen via je basiszorgverzekering: de Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI)

Meer informatie vind je op deze website: https://overgewichtnederland.org/over-gewicht/gecombineerde-leefstijlinterventie-gli/

Bronnen:

• Balentine, Jerry R. “Obesitas Oorzaken, Behandeling & BMI.” MedicineNet,www.medicinenet.com/obesity_weight_loss/article.htm.
• “NFL SPEEL 60.” Www.heart.org, www.heart.org/en/professional/educator/nfl-play-60.
• “Hoeveel dagelijkse lichaamsbeweging is het beste voor gewichtsverlies?” Nieuws & Evenementen | Health.gov, 7 nov. 2018, health.gov/news/blog-bayw/2012/10/how-much-daily-exercise-is-best-for-weight-loss/.
• “De gezondheidseffecten van overgewicht en obesitas | Gezond gewicht | CDC.” Centers for Disease Control and Prevention, Centers for Disease Control and Prevention, www.cdc.gov/healthyweight/effects/index.html.
• “Waarom ouders zich zorgen moeten maken over obesitas bij kinderen.” Strong4Life, www.strong4life.com/en/pages/healthy-eating/articles/why-parents-should-care-about-childhood-obesity. Rohit Gehani
• https://www.nji.nl/cijfers/overgewicht